همراهی خانواده حلقه مفقوده تربیت فرزندان
بر اساس تحقیقات انجام شده جامعه‌ای که جمعیت نوجوان آن بیشتر است با آسیب‌های بیشتری مواجه خواهد شد زیرا دوران نوجوانی گذر از دوره کودکی به دوره بزرگسالی است و اگر آسیبی در دوران کودکی متوجه فرد شود دوره نوجوانی فصلی برای جبران است در این صورت در آینده با فرد بزرگسالی روبرو هستیم که از سلامت روان کافی برخوردار است.
دوران نوجوانی دورانی است که خطر‌پذیری و ریسک‌پذیری در آن بسیار زیاد است در این دوران عموماً رفتار‌های پر خطری وجود دارد که خطر جراحت و مرگ و به خطر افتادن سلامت روان را به‌دنبال دارد که از جمله این رفتارها خشونت نوجوانی یا خشونت خیابانی، خشونت در مدرسه، مصرف مواد مخدر یا مصرف الکل، اختلال خوردن، خود زنی، فرار از مدرسه یا منزل، رانندگی با سرعت بالا است.
این دوران شاید آسیب‌پذیرترین زمان زندگی نوجوان باشد که طی آن فشار روانی با انتقام‌جویی و کینه‌توزی توأم می‌شود، آنها در این سن راجع به همه چیز کنجکاو و مایل هستند هر چیزی که آنها را به اصطلاح بی‌خیال می‌کند انتخاب کنند.
سیر اعتیاد از نظر فراوانی در کشور ما در حال افزایش است و سن شروع تجربه مصرف مواد مخدر هم در جامعه رو به کاهش است درحالی‌که در بسیاری از کشور‌ها فراوانی اعتیاد روی یک خط ثابت یا حتی رو به کاهش است اما در کشور ما نمودار رشد اعتیاد مثبت است و هر دهه نسبت به دهه قبل درصد افراد مبتلا افزایش می‌یابد که این بسیار خطرناک است همچنین سن مصرف مواد مخدر به سمت پایین حرکت می‌کند.
تحقیقات زیادی نشان داده است که هر چه سن مصرف مواد مخدر پایین‌تر باشد عوارض مصرف مواد چه عوارض جسمانی یا عوارض روان‌شناختی بیشتر است تا جایی که در نوجوانانی که مصرف مواد مخدر دارند یا حتی بزرگسالانی که شروع مصرف مواد در نوجوانی و جوانی بوده تصادفات، هم تغییرات هویتی و شخصیتی و عوارض روانی و جسمانی اعتیاد شایع‌تر است.
با توجه به کاهش سن مصرف مواد مخدر و افزایش شمار مصرف‌کنندگان گفتگویی با فردین پرویزی روانشناس بالینی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌آید؛
مرصاد نیوز: چه اتفاقی افتاده است که مصرف مواد مخدر بین نوجوانان و جوانان رایج شده است؟
پرویزی: یکی از دلایل در این مورد رسانه است، رسانه‌های فراگیر، این نسل، ماهواره، اینترنت و فضای مجازی است که نوجوان و جوان ما به جای اینکه با پدر و مادرش و خانواده و هویت‌فامیلی و ملی همانند‌سازی کند با هویت هنرپیشه‌ها و سوپراستار‌ها یا سلبریتی‌ها همانند‌سازی می‌کند، درحالی‌که جوانان ما باید آگاه باشند که این رسانه‌های فراگیر برای ما یک واقعیت دروغین را خلق می‌کنند.
درگیر شدن جوانان و نوجوانان به الکل، مواد مخدر و سیگار بستگی به همانند‌سازی با این دسته از فیلم‌های سینمایی و تبلیغات کاذب این فیلم‌های سینمایی است که جوانان ما را تسخیر رسانه‌ای می‌کنند، یعنی نوجوان و جوان ما فکر می‌کنند که برای همانند‌سازی با قهرمان فیلم مثل آن هنر پیشه سیگار مصرف کنند.
پس یکی دیگر از دلایل رایج شدن مواد مخدر به خصوص در نسل جوان همانند‌سازی با هنرپیشه‌های فیلم‌های سینمایی است، این دقیقاً در مورد ماهواره و شبکه‌های ماهواره‌ای صدق می‌کند و اینجا مشخص می‌شود که چرا ما با ماهواره و شبکه‌های ماهواره‌ای مخالف هستم چون باعث می‌شود بعضی از رفتارها یا مصرف مواد مخدر بین نوجوانان و جوانان رایج شود.
مرصادنیوز: قوانین ضروری برای همراهی والدین با نوجوانان در زمینه مسائل جنسی چیست؟
پرویزی: بسیاری از والدین در مورد مسائل جنسی با نوجوان حرف نمی‌زنند، شرم از بیان این موارد باعث می‌شود بسیاری از مسائل نوجوان مبهم بماند درحالی‌که والدین باید همیشه به نوجوانان این اطمینان خاطر را بدهند که پذیرای حرف‌های آنها هستند، نوجوان زمانی می‌تواند با والدین راحت حرف بزند که احساس اعتماد به آنها را داشته باشد همچنین به حریم خصوصی و خلوت فرزندان احترام بگذاریم.
والدین باید به طور غیر مستقیم مراقب ارتباط فرزندشان با دیگران باشند اما قانون مهم صحبت و آموزش در مورد مسائل جنسی است که نباید به گونه‌ای باشد بدتر وی را تحریک کند.
مرصادنیوز: در مواجهه ارتباط عاطفی فرزندمان با جنس مخالف چه واکنشی نشان دهیم؟
پرویزی: این اصل مهمترین اصل در تربیت فرزندان نوجوان است، زمانی خانواده‌ای در تربیت فرزندش موفق است که اگر فرزند نوجوانش رابطه‌ای برقرار کرد یا تمایل عاطفی به فردی داشت آن رابطه را به والدین یا یکی از آنها اطلاع بدهد، اگر نوجوان فکر کند با گفتن این مسأله سرکوب می‌شود و مورد خشونت قرار می‌گیرد یا سرزنش خواهدشد، ترجیح می‌دهد که سکوت کند و اینبه گزارش شبکه اطلاع رسانی مرصاد؛ بر اساس تحقیقات انجام شده جامعه‌ای که جمعیت نوجوان آن بیشتر است با آسیب‌های بیشتری مواجه خواهد شد زیرا دوران نوجوانی گذر از دوره کودکی به دوره بزرگسالی است و اگر آسیبی در دوران کودکی متوجه فرد شود دوره نوجوانی فصلی برای جبران است در این صورت در آینده با فرد بزرگسالی روبرو هستیم که از سلامت روان کافی برخوردار است.
دوران نوجوانی دورانی است که خطر‌پذیری و ریسک‌پذیری در آن بسیار زیاد است در این دوران عموماً رفتار‌های پر خطری وجود دارد که خطر جراحت و مرگ و به خطر افتادن سلامت روان را به‌دنبال دارد که از جمله این رفتارها خشونت نوجوانی یا خشونت خیابانی، خشونت در مدرسه، مصرف مواد مخدر یا مصرف الکل، اختلال خوردن، خود زنی، فرار از مدرسه یا منزل، رانندگی با سرعت بالا است.
این دوران شاید آسیب‌پذیرترین زمان زندگی نوجوان باشد که طی آن فشار روانی با انتقام‌جویی و کینه‌توزی توأم می‌شود، آنها در این سن راجع به همه چیز کنجکاو و مایل هستند هر چیزی که آنها را به اصطلاح بی‌خیال می‌کند انتخاب کنند.
سیر اعتیاد از نظر فراوانی در کشور ما در حال افزایش است و سن شروع تجربه مصرف مواد مخدر هم در جامعه رو به کاهش است درحالی‌که در بسیاری از کشور‌ها فراوانی اعتیاد روی یک خط ثابت یا حتی رو به کاهش است اما در کشور ما نمودار رشد اعتیاد مثبت است و هر دهه نسبت به دهه قبل درصد افراد مبتلا افزایش می‌یابد که این بسیار خطرناک است همچنین سن مصرف مواد مخدر به سمت پایین حرکت می‌کند.
تحقیقات زیادی نشان داده است که هر چه سن مصرف مواد مخدر پایین‌تر باشد عوارض مصرف مواد چه عوارض جسمانی یا عوارض روان‌شناختی بیشتر است تا جایی که در نوجوانانی که مصرف مواد مخدر دارند یا حتی بزرگسالانی که شروع مصرف مواد در نوجوانی و جوانی بوده تصادفات، هم تغییرات هویتی و شخصیتی و عوارض روانی و جسمانی اعتیاد شایع‌تر است.
با توجه به کاهش سن مصرف مواد مخدر و افزایش شمار مصرف‌کنندگان گفتگویی با فردین پرویزی روانشناس بالینی، پژوهشگر و مدرس دانشگاه ترتیب داده‌ایم که در ادامه می‌آید؛
مرصاد نیوز: چه اتفاقی افتاده است که مصرف مواد مخدر بین نوجوانان و جوانان رایج شده است؟
پرویزی: یکی از دلایل در این مورد رسانه است، رسانه‌های فراگیر، این نسل، ماهواره، اینترنت و فضای مجازی است که نوجوان و جوان ما به جای اینکه با پدر و مادرش و خانواده و هویت‌فامیلی و ملی همانند‌سازی کند با هویت هنرپیشه‌ها و سوپراستار‌ها یا سلبریتی‌ها همانند‌سازی می‌کند، درحالی‌که جوانان ما باید آگاه باشند که این رسانه‌های فراگیر برای ما یک واقعیت دروغین را خلق می‌کنند.
درگیر شدن جوانان و نوجوانان به الکل، مواد مخدر و سیگار بستگی به همانند‌سازی با این دسته از فیلم‌های سینمایی و تبلیغات کاذب این فیلم‌های سینمایی است که جوانان ما را تسخیر رسانه‌ای می‌کنند، یعنی نوجوان و جوان ما فکر می‌کنند که برای همانند‌سازی با قهرمان فیلم مثل آن هنر پیشه سیگار مصرف کنند.
پس یکی دیگر از دلایل رایج شدن مواد مخدر به خصوص در نسل جوان همانند‌سازی با هنرپیشه‌های فیلم‌های سینمایی است، این دقیقاً در مورد ماهواره و شبکه‌های ماهواره‌ای صدق می‌کند و اینجا مشخص می‌شود که چرا ما با ماهواره و شبکه‌های ماهواره‌ای مخالف هستم چون باعث می‌شود بعضی از رفتارها یا مصرف مواد مخدر بین نوجوانان و جوانان رایج شود.
مرصادنیوز: قوانین ضروری برای همراهی والدین با نوجوانان در زمینه مسائل جنسی چیست؟
پرویزی: بسیاری از والدین در مورد مسائل جنسی با نوجوان حرف نمی‌زنند، شرم از بیان این موارد باعث می‌شود بسیاری از مسائل نوجوان مبهم بماند درحالی‌که والدین باید همیشه به نوجوانان این اطمینان خاطر را بدهند که پذیرای حرف‌های آنها هستند، نوجوان زمانی می‌تواند با والدین راحت حرف بزند که احساس اعتماد به آنها را داشته باشد همچنین به حریم خصوصی و خلوت فرزندان احترام بگذاریم.
والدین باید به طور غیر مستقیم مراقب ارتباط فرزندشان با دیگران باشند اما قانون مهم صحبت و آموزش در مورد مسائل جنسی است که نباید به گونه‌ای باشد بدتر وی را تحریک کند.
مرصادنیوز: در مواجهه ارتباط عاطفی فرزندمان با جنس مخالف چه واکنش نشانی دهیم؟
پرویزی: این اصل مهمترین اصل در تربیت فرزندان نوجوان است، زمانی خانواده‌ای در تربیت فرزندش موفق است که اگر فرزند نوجوانش رابطه‌ای برقرار کرد یا تمایل عاطفی به فردی داشت آن رابطه را به والدین یا یکی از آنها اطلاع بدهد، اگر نوجوان فکر کند با گفتن این مسأله سرکوب می‌شود و مورد خشونت قرار می‌گیرد یا سرزنش خواهدشد، ترجیح می‌دهد که سکوت کند و این نوجوان مستعد آسیب در روابط عاطفی می‌شود و به واسطه اینکه پشتوانه تجربی و حمایتی و آموزشی ندارد احتمالاً حتی دچار سوء استفاده‌هایی هم می‌شود.
اما خانواده‌هایی هستند که با مطلع شدن از این ارتباط شروع به سرزنش و نصحیت کردن می‌کنند و تلاش خواهندکرد که ارتباط نوجوان را قطع کنند شاید موفق به قطع ارتباط شوند اما در گام بعدی اگر نوجوان مشکلی برایش اتفاق بیفتد یا رابطه جدیدی را تجربه کند خانواده را در جریان قرار نمی‌دهد.
اما دسته‌ای دیگر از خانواده‌ها وجود دارند که وقتی از این رابطه خبردار می‌شوند به احساس نوجوانشان احترام می‌گذارند و وی را برای این ارتباط سرزنش نمی‌کنند، این خانواده با این کار سعی می‌کنند که ارتباطشان را با فرزند حفظ کنند تا نوجوان بتواند مشکلات را با آنها در میان بگذارد اما والدین در عین حال نوجوان را راهنمایی می‌کنند اما راهنمایی به معنای نصحیت کردن نیست بلکه واقعیت‌های موجود را توضیح می‌دهند. اما منظور این نیست که هر اتفاقی افتاد با آغوش باز بپذیرید.
مرصادنیوز: آرایش کردن نوجوانان و راهکار مقابله با آن چیست؟
پرویزی: یکی از دلایل حجم زیاد از مشغولیت به ظاهر، تغییراتی است که در سن نوجوانی در ظاهر فرد رخ می‌دهد، آنها ساعت‌ها جلوی آینه خود را تماشا می‌کنند، اغلب از ظاهر خود ناراضی‌اند و به دنبال معیار‌های زیبایی و راه‌های دستیابی به آنها هستند و در مورد وزن، ظاهر و رنگ پوست و اعضای صورتشان دچار حساسیت هستند به همین دلیل به سمت آرایش کردن که یکی از راه‌های آسان برای رسیدن به معیار‌های زیبایی است قدم بر می‌دارند.
مرصادنیوز: بهترین راه پیشگیری از خطر احتمالی خودکشی چیست؟
پرویزی: خودکشی مرگ ناشی از صدماتی است که شخص آگاهانه به خود زده است، به این دلیل خودکشی مهمان ناخوانده‌ای نیست که بی‌خبر وارد شود بلکه وقوع آن همیشه به دنبال یک پیش‌زمینه قبلی رخ می‌دهد، اختلالات روانی، مشکلات و بحران‌های تربیتی و انطباقی، وجود تعارض در رفتار بین فردی، درگیری با والدین یا همسالان، طرد شدن، داغدیدگی و از دست دادن، داستان‌ها و درگیر‌های عاطفی، عزت نفس پایین سوء مصرف مواد مخدر از جمله دلایل خودکشی است.
مرصادنیوز: بیدار ماندن نوجوان در طول شب همراه چه آسیب‌های را به دنبال دارد؟
پرویزی: بیدار ماندن زیاد در رختخواب امیال جنسی فرزند را بیش از هر زمان دیگری بیدار نگه می‌دارد، به همین خاطر لازم است که فرزند شما ساعات خواب منطقی داشته باشد و اجازه ندهید بیش از حد در رختخواب بیدار باشد.
ورزش و فعالیت‌های بدنی یکی از بهترین روش‌هایی است که می‌تواند در مدیریت نیاز‌های جنسی نوجوان کارساز باشد در واقع ورزش کردن با تقویت روحیه و افزایش احساس نشاط به فرزندتان کمک می‌کند.
مرصادنیوز: چه راه حلی وجود دارد برای اینکه جلوی شدت گرفتن میل جنسی در نوجوان را بگیریم؟
پرویزی: محدود کردن استفاده از فیلتر شکن به ساعات مشخصی، دوری از دیدن فیلم‌های مبتذل، نخواندن مطالب جنسی و تحریک کننده توسط نوجوان، نشست و برخاست با افرادی که در این حوزه مشکل دارند از جمله مهمترین نکات است.
پوشیدن لباس‌های تنگ، تنها ماندن در اتاق در بسته، استفاده زیاد از شیرینی‌جات و تنقلات با این اقدامات میل جنسی در نوجوان شدت کمتری پیدا می‌کند و نوجوان کمتر در معرض آسیب قرار می‌گیرد.
مرصادنیوز: آسیب‌شناسی کنترل رفتار نوجوانان توسط والدین باید چگونه باشد؟
پرویزی: بعضی از والدین اعتقاد دارند باید فرزند نوجوانان را کنترل کنیم، بررسی کردن گوشی، زیرو رو کردن وسائل شخصی برای پیدا کردن یک مدرک جرم که رفتارهایی غلط است چون نوجوانان به کنترل کردن حساس است.
کنترل کردن نوجوان یعنی قطع ارتباط با والدین پس باید به حریم شخصی نوجوان احترام بگذاریم و همیشه خود را آماده حرف‌های جدید کنیم.
مرصادنیوز: والدین در ارتباط با نوجوان خط قرمز‌ها را چگونه مشخص کنند؟
پرویزی: به جای تهدید یا نصحیت‌های مکرر، خط قرمز را مشخص کنید، محدودیت‌های خانوادگی و فرهنگی خانواده خودتان را با نوجوان در میان بگذارید، مثلاً صحبت کردن در مورد پوشش یا بحث صحبت کردن زیادی با تلفن همراه.
همچنین رفتار والدین با نوجوان پرخاشگر و عصبی حائز اهمیت است، پدر و مادر عزیزترین افراد زندگی هر شخصی هستند، اما اگر فرزندی بخواهد با پدر و مادر بد رفتاری کند و حتی روی آنها دست بلند کند این نشان می‌دهد قسمتی از مغز که لوب پیشانی مغز است و ارتباط با مدیریت احساسات، تصمیم‌گیری، استدلال و کنترل خشم و عصبانیت در دوران نوجوانی به خوبی تنظیم نشده است.
حالا اگر با چنین اتفاقی روبرو شدیم راه حل چیست، ابتدا ارتباط بگیرید شاید باورش برایتان سخت باشد اما مغز یک نوجوان با شما متفاوت است نوجوان مشتاق عشق، تأیید و پذیرش از سمت والدین است.
تعامل و ارتباط مثبت و چهره به چهره سریع‌ترین و تأثیرگذار‌ترین راه کاهش استرس نوجوان است، اگر نوجوان شما ناراحت یا نگران است سعی کنید یک رابطه پر از آرامش و انرژی برقرار کنید، فقط نشان دهید که وی را درک می‌کنید و کمتر در مقابل شما حالت تدافعی می‌گیرد.
مرصادنیوز: والدین باید تا چه اندازه به فرزند نوجوان استقلال بدهند؟
پرویزی: درباره مسائلی که اتفاق می‌افتد با نوجوان صحبت کنند، پدر و مادر یک نوجوان باید خودشان را جای وی بگذارند که چگونه فکر می‌کند این معنای درک کردن است.
بگذارند نوجوان درباره مسائل و مشکلات تصمیم بگیرد، اگر تصمیم غلط بود انتقاد نکنند بلکه فقط بپرسند چه عواملی باعث شد این تصمیم را بگیرد در واقع فقط پذیرا باشند و همراهی کنند و هر زمان که نوجوان مسئولانه عمل کرد آزادی و استقلال بیشتری به وی بدهند.
مرصادنیوز: چرا این همه پیام‌هایی که خانواده، معلم و مدرسه و در واقع نهاد‌های رسمی و بهداشتی، درمانی آموزش می‌دهند تأثیر قطعی ندارد؟
پرویزی: دو دلیل داریم؛ یکی اینکه اگر پیامی مبتنی بر تکنیک‌های روان‌شناختی و روان‌شناسی نباشد تأثیر‌گذار نیست و ذهن ما آن پیام را دریافت نمی‌کند بنابراین بسیاری از کسانی که فیلم می‌سازند این فیلم مبتنی بر داده‌های روان‌شناسی تبلیغات است در حالی‌که در خانواده به گونه‌ای پیام داده می‌شود که خود آن پیام ضد پیام است.
مثلاً در مدارس بچه‌ها در برنامه صبحگاهی با وجود باد و سرما یا در حالی‌که خسته و خواب‌آلود هستند می‌ایستند و مدیر مدرسه برای آنها سخنرانی می‌کند یک روز راجع به مصرف مواد و یک روز راجع به آسیب شبکه‌های اجتماعی اساساً هیچ انتظاری نداریم که این پیام‌ها مثل پیام زیبا و دلنشین یک فیلم واقعیت رفتاری ایجاد کند یعنی باعث تغییر رفتار شود.
